Stawizny
Dźensniši teritorij wokrjesa bu w bronzowym času prěni raz dołhodobnje wobsydleny. Jednotliwe namakanki pak swědča wo wobsydlenju hižo w dobje neolitikuma. Po krótkim germanskim wobsydlenju w 2./3. lětstotku zapućowachu słowjanske kmjeny. Wokoło Budyšina nasta župa Milčanow, wokoło Sedła (Landeskrone) župa Bezunčanow a při južnej Nysy zagostska župa; to su předchadnicy dźensnišeje serbskeje ludnosće.
Wójska němskich ryćerjow dźensnišu Hornju Łužicu w 10. lětstotku podćisnychu. W lěće 1076 dósta so kónčina pod čěske, pozdźišo braniborske a potom znowa pod čěske knjejstwo. W 11. a 12. lětstotku zasydlichu so tu frankscy a durinscy sydlerjo. Běchu přewažnje w dobrym susodstwje ze Słowjanami žiwi, na čož dźensa hišće městnostne mjena pokazuja.
Podobnje kaž hanseatiske města zjednoćichu so 1346 města Budyšin, Zhorjelc, Kamjenc, Lubań, Lubij (konwentne město) a Žitawa do hornjołužiskeho zwjazka šesćiměstow. Tutón wot kejžora Korle IV. připóznaty škitny a woborny zwjazk dopomha Hornjej Łužicy k hospodarskemu rozmachej a politiskej nahladnosći. Zwjazk wobsteješe hač do 1815. W juniju 1991 bu znowa załoženy.
Jako wuslědk Praskeho měra připadny dotal Čěskej přisłušaca Hornja Łužica 1635 sakskemu kurwjerchej. Po přećiwnej reformaciji přińdźechu mnozy eksulanća do kraja, mjez druhim spočatk 18. lětstotka protestantiscy ćěkancy z Čěskeje a Morawy na kubło hrabje Nikolausa Ludwiga rajchskeho hrabje von Zinzendorfa w Berthelsdorfje, kiž załoži 1722 Ochranow. Tam nasta potom Ochranowska bratrska jednota, kotraž misionarow do mnohich krajow swěta sćeleše. Wona hač do dźensnišeho wobsteji.
Měznik z wulkimi sćěhami bě dźělenje Hornjeje Łužicy do pruskeho a sakskeho dźěla, štož bě wuskutk Napoleonskich wójnow po Wienskim kongresu 1815. Dźěl regiona bu Pruskej přirjadowany a podsteješe po zarjadniskim prawje Šleskej a jeje knježerstwowemu prezidijej w Legnicy (Delnja Šleska). Tole so na wokrjes Zhorjelc do dźensnišeho wuskutkuje. Hakle pod nacionalsocialistami buchu krajne stawy sakskeje a pruskeje Hornjeje Łužicy rozwjazane.
Z přiběracej industriju w 19. a 20. lětstotku bu južna Hornja Łužica bórze jedna z najhusćišo wobydlenych kónčin Sakskeje. Wikowanje a wuměna tež přez mjezy do Čěskeje bujnje kćěještej.
Nahły přewrót wuskutkowa kónc II. swětoweje wójny. Prjedy k Sakskej słušacy teritorij hamtskeho hejtmanstwa Žitawy wuchodnje Nysy přińdźe po Podstupimskim zrěčenju pod pólske zarjadnistwo, runje tak tež sewjerne kónčiny něhdy pruskeje Hornjeje Łužicy. Nysa bu namjezna rěka. Něhdyši němscy wobydlerjo dyrbjachu swoju domiznu wopušćić a wostachu hustohdy pola swojich přiwuznych w regionje. W kónčinach na tamnym brjoze Nysy buchu wusydlency z wuchodneje Pólskeje zasydleni, w Zgorzelecu pozdźišo tež grjekscy ćěkancy.
Po II. swětowej wójnje přirjadowachu sowjetske wobsadniske mocy kónčiny Hornjeje Łužicy na zapadnej stronje Nysy, kiž běchu hač do toho časa pruske, „Krajej Sakska“. 1952 bu Sakska kaž wšě druhe zwjazkowe kraje w NDR rozpušćena a do wobwodow rozrjadowana. Dźensniši Zhorjelski wokrjes słušeše kaž wokrjesy Žitawa, Lubij, Zhorjelc, Niska a bjezwokrjesne město Zhorjelc do wobwoda Drježdźany, Běła Woda pak do wokrjesa Choćebuza.
Hakle po zjednoćenju Němskeje 3. oktobra 1990 so na historisce zrosćenu jednotu Hornjeje Łužicy w Swobodnym staće Sakskej zaso nawjazowaše. Wokrjes Běła Woda so 1990 po woprašowanju ludnosće a wobzamknjenju wokrjesneho sejmika za Saksku rozsudźi. Wokrjesaj Žitawa a Lubij kaž tež dźěle stareho Zhorjelskeho wokrjesa zjednoćichu so po sakskej wokrjesnej reformje 1994 do wokrjesa Lubij-Žitawa, wokrjesaj Běła Woda a Niska a dźěle stareho wokrjesa Zhorjelca do wokrjesa Delnja Šleska/Hornja Łužica a tutón zaso po dalšej wokrjesnej reformje w awgusće 2008 ze Zhorjelcom, kiž bě hač do toho časa bjezwokrjesne město, do dźensnišeho wokrjesa Zhorjelca.
Wójska němskich ryćerjow dźensnišu Hornju Łužicu w 10. lětstotku podćisnychu. W lěće 1076 dósta so kónčina pod čěske, pozdźišo braniborske a potom znowa pod čěske knjejstwo. W 11. a 12. lětstotku zasydlichu so tu frankscy a durinscy sydlerjo. Běchu přewažnje w dobrym susodstwje ze Słowjanami žiwi, na čož dźensa hišće městnostne mjena pokazuja.
Podobnje kaž hanseatiske města zjednoćichu so 1346 města Budyšin, Zhorjelc, Kamjenc, Lubań, Lubij (konwentne město) a Žitawa do hornjołužiskeho zwjazka šesćiměstow. Tutón wot kejžora Korle IV. připóznaty škitny a woborny zwjazk dopomha Hornjej Łužicy k hospodarskemu rozmachej a politiskej nahladnosći. Zwjazk wobsteješe hač do 1815. W juniju 1991 bu znowa załoženy.
Jako wuslědk Praskeho měra připadny dotal Čěskej přisłušaca Hornja Łužica 1635 sakskemu kurwjerchej. Po přećiwnej reformaciji přińdźechu mnozy eksulanća do kraja, mjez druhim spočatk 18. lětstotka protestantiscy ćěkancy z Čěskeje a Morawy na kubło hrabje Nikolausa Ludwiga rajchskeho hrabje von Zinzendorfa w Berthelsdorfje, kiž załoži 1722 Ochranow. Tam nasta potom Ochranowska bratrska jednota, kotraž misionarow do mnohich krajow swěta sćeleše. Wona hač do dźensnišeho wobsteji.
Měznik z wulkimi sćěhami bě dźělenje Hornjeje Łužicy do pruskeho a sakskeho dźěla, štož bě wuskutk Napoleonskich wójnow po Wienskim kongresu 1815. Dźěl regiona bu Pruskej přirjadowany a podsteješe po zarjadniskim prawje Šleskej a jeje knježerstwowemu prezidijej w Legnicy (Delnja Šleska). Tole so na wokrjes Zhorjelc do dźensnišeho wuskutkuje. Hakle pod nacionalsocialistami buchu krajne stawy sakskeje a pruskeje Hornjeje Łužicy rozwjazane.
Z přiběracej industriju w 19. a 20. lětstotku bu južna Hornja Łužica bórze jedna z najhusćišo wobydlenych kónčin Sakskeje. Wikowanje a wuměna tež přez mjezy do Čěskeje bujnje kćěještej.
Nahły přewrót wuskutkowa kónc II. swětoweje wójny. Prjedy k Sakskej słušacy teritorij hamtskeho hejtmanstwa Žitawy wuchodnje Nysy přińdźe po Podstupimskim zrěčenju pod pólske zarjadnistwo, runje tak tež sewjerne kónčiny něhdy pruskeje Hornjeje Łužicy. Nysa bu namjezna rěka. Něhdyši němscy wobydlerjo dyrbjachu swoju domiznu wopušćić a wostachu hustohdy pola swojich přiwuznych w regionje. W kónčinach na tamnym brjoze Nysy buchu wusydlency z wuchodneje Pólskeje zasydleni, w Zgorzelecu pozdźišo tež grjekscy ćěkancy.
Po II. swětowej wójnje přirjadowachu sowjetske wobsadniske mocy kónčiny Hornjeje Łužicy na zapadnej stronje Nysy, kiž běchu hač do toho časa pruske, „Krajej Sakska“. 1952 bu Sakska kaž wšě druhe zwjazkowe kraje w NDR rozpušćena a do wobwodow rozrjadowana. Dźensniši Zhorjelski wokrjes słušeše kaž wokrjesy Žitawa, Lubij, Zhorjelc, Niska a bjezwokrjesne město Zhorjelc do wobwoda Drježdźany, Běła Woda pak do wokrjesa Choćebuza.
Hakle po zjednoćenju Němskeje 3. oktobra 1990 so na historisce zrosćenu jednotu Hornjeje Łužicy w Swobodnym staće Sakskej zaso nawjazowaše. Wokrjes Běła Woda so 1990 po woprašowanju ludnosće a wobzamknjenju wokrjesneho sejmika za Saksku rozsudźi. Wokrjesaj Žitawa a Lubij kaž tež dźěle stareho Zhorjelskeho wokrjesa zjednoćichu so po sakskej wokrjesnej reformje 1994 do wokrjesa Lubij-Žitawa, wokrjesaj Běła Woda a Niska a dźěle stareho wokrjesa Zhorjelca do wokrjesa Delnja Šleska/Hornja Łužica a tutón zaso po dalšej wokrjesnej reformje w awgusće 2008 ze Zhorjelcom, kiž bě hač do toho časa bjezwokrjesne město, do dźensnišeho wokrjesa Zhorjelca.
